در پی انتشار ادعاهایی مبنی بر تعرض برخی از دانشجویان خارجی (عراقی) در محیط دانشگاه بوعلی سینای همدان، جامعه دانشجویی به یک کنش اعتراضی روی آورد. روز گذشته، جمعیتی از دانشجویان در مقابل درب دانشگاه تجمع کرده و با سردادن شعارهایی نظیر «حراست حراست حمایت»، «ایرانی، دانشجو می‌میرد ذلت نمی‌پذیرد» و «نیروی انتظامی حمایت حمایت»، اعتراض خود را به شرایط پیش‌آمده نشان دادند.
حضور فرماندار همدان در جمع معترضان و قول او مبنی بر پیگیری بدون اغماض موضوع و برکناری مسئولان خاطی، موقتاً به این تجمع پایان داد. این رویداد، فارغ از صحت و سقم نهایی اتهامات، زنگ خطری جدی را در حوزه مدیریت دانشگاهی و دیپلماسی علمی کشور به صدا درآورد.
ظرفیت‌های مغفول در جذب دانشجوی خارجی
تلاش دانشگاه بوعلی سینا برای جذب دانشجو از کشورهای خارجی، خصوصاً کشورهای همسایه، یک رویکرد قابل تحسین در حوزه دیپلماسی علمی است که نه‌تنها به ارتقای جایگاه بین‌المللی دانشگاه کمک می‌کند، بلکه زمینه تبادلات علمی و فرهنگی را فراهم می‌سازد. این امر در جهان امری مرسوم و مهم تلقی می‌شود.
با این حال، کیفیت این دیپلماسی به مراتب از کمیت آن مهم‌تر است. حضور دانشجوی خارجی، نیازمند دو رویکرد موازی است که ظاهراً در این ماجرا کمتر مورد توجه قرار گرفته است:
استحکام سازوکارهای انضباطی:
دانشجویی که با هدف کسب علم و تجربه وارد کشوری دیگر می‌شود، باید بداند که ساختار انضباطی و قانونی میزبان، در برخورد با تخلفات، سخت‌گیرانه‌تر و جدی‌تر از دانشجویان بومی عمل خواهد کرد. دانشگاه باید پیش از پذیرش نهایی، یک سازوکار روشن و غیرقابل انعطاف برای برخورد با هرگونه تخلف اخلاقی و انضباطی، از اخطار تا اخراج و بازگرداندن به کشور مبدأ، تدوین کند تا دانشجوی خارجی از همان بدو ورود بداند که مصونیت یا اغماضی در کار نخواهد بود.
لزوم آگاهی‌بخشی فرهنگی و نظارت مستمر:
این دانشجویان باید بدانند که در چه شهر و کشوری و با چه فرهنگی در حال تحصیل هستند. ضرورت دارد در بدو ورود، کارگاه‌ها و تذکرات فرهنگی قاطع درباره عرف، قوانین اجتماعی و حساسیت‌های فرهنگی شهر همدان و کشور ایران به آن‌ها ارائه شود تا کوچک‌ترین غفلتی صورت نگیرد.
مهم‌تر اینکه، دانشجویان خارجی باید در حین تحصیل به صورت مستمر و غیرمستقیم تحت رصد قرار گیرند تا هرگونه رفتار خارج از عرف، در نطفه خاموش شود و کار به جایی نرسد که اعتراضات از درون محیط دانشگاه به خیابان‌ها سرازیر شود و ابعاد ملی پیدا کند. سکوت و اهمال در نظارت، عامل اصلی جری شدن و گستاخی در ارتکاب تخلفات است.
بخش سوم: هزینه بازی با عواطف و غیرت عمومی
مدل برخورد با این دانشجویان و همچنین با مدیران مرتبط در دانشگاه، باید به گونه‌ای باشد که یک پیام شفاف و قاطع به همه ارسال شود: «بازی با احساسات، عواطف و غیرت مردم بسیار هزینه خواهد داشت.»
ظاهراً این دانشجویان در سایه سهل‌انگاری‌های مدیریتی، این‌چنین گستاخ شده‌اند که بدون هیچ پروایی دست به رفتارهای خارج از عرف و خلاف اخلاق می‌زنند.
اقدام تنبیهی باید صریح، سریع و بازدارنده باشد
پاسخ‌گویی مدیران: مسئولان حراست و مدیران ارشد دانشگاه که در پیشگیری، نظارت یا برخورد اولیه قصور داشته‌اند، باید پاسخ‌گوی افکار عمومی باشند. سهل‌انگاری مدیران در این موارد، کمتر از تخلف دانشجو نیست.
رویکردی استراتژیک به دیپلماسی علمی
دیپلماسی علمی یک ضرورت جهانی است، اما باید با رویکردی استراتژیک صورت گیرد. دانشگاه‌ها در سراسر جهان بیشتر بر جذب دانشجو در رشته‌هایی تمرکز می‌کنند که:
الف) حامل و انتقال‌دهنده تکنولوژی بومی آن کشور باشد.
ب) مستقیماً تمدن، تاریخ و فرهنگ آن کشور را به دانشجویان عرضه کند (مانند ادبیات، تاریخ، زبان‌شناسی، هنر)
پذیرش دانشجو با رویکرد صرفاً کسب درآمد یا تکمیل ظرفیت، بدون توجه به مباحث فرهنگی و امنیتی، خطاست. اگر جذب دانشجو با رویکرد ترویج فرهنگ، تمدن و دستاوردهای علمی ایران صورت گیرد، رفتار دانشجویان پذیرفته‌شده حتماً شکل و سیاق دیگری خواهد داشت و می‌توان تضمین کرد که رویدادهای ناخوشایندی که غیرت عمومی را جریحه‌دار می‌کند، به حداقل خواهد رسید. دانشگاه‌ها باید به این درک برسند که دیپلماسی علمی موفق، با حفظ اصول و ارزش‌های فرهنگی جامعه میزبان گره خورده است.