ایران فرهنگی؛ از سند تا سمرقند
گوهرپور در بخش آغازین با ترسیم جغرافیای تمدنی ایران، توضیح داد: وقتی از «ایران فرهنگی» سخن می‌گوییم، از گستره‌ای به وسعت تاریخ می‌گوییم که از کرانه‌های سند تا فرارودان، از قفقاز تا خلیج فارس و از بین‌النهرین تا آناتولی را درنوردیده است. این پهنه نه بر اساس مرزهای سیاسی امروز، که بر پایه اشتراکات زبانی، علمی و هنری شکل گرفته است. برای نمونه، زمانی دانشمندان خراسان بزرگ در نیشابور و بلخ، فیلسوفان اصفهان و شیراز، و هنرمندان تبریز و هرات، همه زیر چتر این تمدن واحد می‌زیستند و امروز میراثشان متعلق به همه بشریت است.
دانش ایرانی؛ از رصدخانه مراغه تا دانشگاه‌های اروپا
وی با بسط نقش دانشمندان ایرانی در تمدن جهانی، به تفصیل بیان کرد: تمدن امروز جهان، وامدار صدها دانشمند ایرانی است که حلقه‌های وصل شرق و غرب بودند. خواجه نصیرالدین طوسی در رصدخانه مراغه با اختراع ابزارهای نجوم قرون وسطی را متحول کرد، ابوریحان بیرونی با اندازه‌گیری قطر زمین، بنیان‌های جغرافیای علمی را بنا نهاد، و زکریای رازی در طب با کشف الکل، انقلابی در جراحی جهان ایجاد نمود. حتی ریاضیات مدرن نیز بدون ابداعات خوارزمی در جبر و محاسبات ممیز امکان‌پذیر نبود و کتاب "قانون" ابوعلی سینا تا سده‌ها در دانشگاه‌های مونپلیه و لوون تدریس می‌شد.
شاعران؛ معماران هویت ایرانی-اسلامی
این پژوهشگر حوزه فلسفه با تحلیل نقش هر شاعر در تمدن‌سازی افزود: شاعران ما تنها سراینده نبوده‌اند؛ معماران هویت جمعی ما بوده‌اند. فردوسی با احیای زبان فارسی، استخوان‌بندی هویت ملی ما را ساخت. مولوی در قونیه، پلی میان فرهنگ‌های شرق و غرب زد. حافظ با غزل‌هایش روان‌شناسی انسان را تعالی بخشید. سعدی در گلستان، منشور اخلاق جهانی نوشت. حتی نظامی در شروان با خلق «خمسه»، ادبیات روایی را به اوج رساند و ناصرخسرو در بدخشان، کلام را به خدمت حکمت درآورد.
مکاتب هنری؛ تجلی گاه تکثر در وحدت
گوهرپور در توصیف مکاتب فکری ایران تأکید کرد: هر شهر ایران، گهواره مکتبی منحصربه‌فرد بوده است: مکتب شیراز با حافظ و سعدی و ملاصدرا، مکتب اصفهان با میرداماد و شیخ بهایی در فلسفه، مکتب تبریز با خاقانی و شهریار در شعر و خطاطان نامدار در هنرهای تجسمی. این تنوع جغرافیایی، نه تنها تفرقه‌زا نبوده، بلکه همچون نگین‌های گردنبند تمدن ایرانی در کنار یکدیگر درخشیده‌اند.
وحدت در عین کثرت؛ ویژگی ذاتی تمدن ایرانی
وی در جمع‌بندی پایانی با اصالت بخشیدن به تنوع فرهنگی گفت: راز ماندگاری ایران در همین همزیستی اقوام، مذاهب و آیین‌هاست. از آذری تا کرد، از بلوچ تا ترکمن، از شیعه تا زرتشتی و ارمنی - این رنگین‌کمان فرهنگی نه تنها تهدید نیست، بلکه جوهره ایران است.
گفتنی است، در پایان این جلسه از برگزیدگان بخش‌های ادبی تجلیل شد.